Ετυμολογία Ελληνικών πόλεις
Αθήνα;
Η «βάφτιση» της ελληνικής πρωτεύουσας συνδέεται φυσικά με τον γνωστό μύθο της μάχης μεταξύ της θεάς Αθηνάς και του θεού Ποσειδώνα. Όταν ο βασιλιάς Κέκροπας θέλησε να αλλάξει το όνομα της πόλης του, κάλεσε τους Ολύμπιους θεούς να προσφερθούν, και να προσφέρουν ένα δώρο για να δώσουν στην πόλη το όνομά τους. Ο μεν Ποσειδώνας με την τρίαινά του άνοιξε μια πηγή με αλμυρό νερό, η δε Αθηνά φύτεψε μια ελιά. Οι κάτοικοι της περιοχής έκριναν πως το δώρο της Αθηνάς ήταν το καλύτερο, γι' αυτό και ονόμασαν την πόλη Αθήνα. Αργότερα, ο Θησέας ένωσε τους δήμους της και έτσι πλέον αναφερόταν στον πληθυντικό ( Αθήναι). Πέρα από τον μύθο, οι ετυμολογικές ερμηνείες που έχουν προταθεί αναφέρονται σε προέλευση είτε από τη λέξη «άθος» (ανθός, πόλη που ανθίζει), είτε από το ρήμα «θάω» (θηλάζω, ήτοι πόλη με εύφορη γη).
Θεσσαλονίκη;
Την πόλη της Θεσσαλονίκης την ίδρυσε ο Κάσσανδρος, ένας από τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και της έδωσε το όνομα της συζύγου του - που τύγχανε και ετεροθαλής αδερφή του Αλέξανδρου (εκείνη που ο θρύλος «μεταμόρφωσε» σε γοργόνα η οποία ρωτούσε τους ναυτικούς αν ζει ο αδερφός της). Το όνομά της, το όφειλε στην μητέρα της, τη Θεσσαλή Νικησίπολη, την οποία παντρεύτηκε ο Φίλιππος Β', γάμος που θεωρήθηκε «νίκη Μακεδόνων και Θεσσαλών» ενάντια στο καθεστώς των Φερών.
Πάτρα
Ο Πατρεύς σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, μέλος μιας ομάδας Αχαιών από τη Λακωνία, μετοίκησε στην περιοχή της Αχαΐας και εγκαταστάθηκε στην πόλη Αρόη. Στη συνέχεια ένωσε τη συγκεκριμένη πόλη μαζί με τις δύο γειτονικές της, Ανθεία και Μεσσάτις, και τις ονόμασε « Πάτραι», τιμώντας έτσι... τον εαυτό του.
Λάρισα
Πρόκειται για μία από τις πόλεις με την πιο μακρά ιστορία κατοίκησης στη χώρα, καθώς κατοικείται εδώ και τέσσερις χιλιετίες, γι' αυτό και είναι δύσκολο να βρεθεί με σιγουριά η προέλευση της ονομασίας της. Ωστόσο, μία από τις επικρατέστερες ερμηνείες είναι μυθολογική και κάνει λόγο για τη νύμφη Λάρισα, που παίζοντας με το τόπι της γλίστρησε και πνίγηκε στα νερά του Πηνειού, γι' αυτό και οι κάτοικοι έδωσαν στην πόλη το όνομά της. Άλλες ερμηνείες αναφέρονται στη Λάρισα, σύζυγο του Ποσειδώνα και μητέρα του Αχαιού, του Φθία και του Πελασγού, στον Λάρισο, γιο του Πελασγού και έναν από τους πιθανούς ιδρυτές της πόλης, ενώ η ετυμολογική προσέγγιση συνδέει το όνομα με τη λέξη «λάας» (λίθος, λίθινη ακρόπολη) απ' όπου προέρχεται και η λέξη «λαός».
Ηράκλειο
Η σημερινή πόλη του Ηρακλείου, μέχρι τα νεότερα χρόνια ονομαζόταν Χάνδακας. Μετά την απελευθέρωση, αποφασίστηκε να πάρει το όνομα του αρχαίου επινείου της Κνωσού, του Ηρακλείου, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Ιδαίου Ηρακλή. Ο τελευταίος ήταν ένας από τους πέντε μυθικούς Κουρήτες, πλάσματα της Κρήτης στα οποία η Ρέα εμπιστεύτηκε τον νεογέννητο Δία.
Βόλος
Κι όμως, η επικρατέστερη εξήγηση κάνει λόγο για αυτή την φοβερή παραφθορά, που οδήγησε την αρχαία Ιωλκό να μετονομαστεί σε Βόλο. Άλλες ερμηνείες μιλούν για τον Φόλο, πλούσιο γαιοκτήμονα της τοπικής μυθολογίας, για την σλαβική θεότητα « Βόλος», αντίστοιχη της θεάς Δήμητρας (παλαιότερα η πόλη ονομαζόταν Δημητριάδα) και για την παραφθορά της ιταλικής λέξης «golfo» (κόλπος).
Ιωάννινα
Τα Ιωάννινα είναι η πιο «δύσκολη περίπτωση», καθώς κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά πού οφείλουν το όνομά τους. Για πρώτη φορά, το όνομα αναφέρθηκε σε μια χριστιανική σύνοδο τον 9ο αιώνα, ενώ η επικρατέστερη ερμηνεία μιλά για την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στα ερείπια της οποίας στεγάζεται σήμερα το Δημοτικό Μουσείο. Άλλες εκδοχές μιλούν για κάποιον Ιωάννη, πρώτο οικιστή της πόλης, αλλά και για τους Ιωαννίτες ιππότες που κάποτε κατοίκησαν στο φρούριο της περιοχής.
Τρίκαλα
Η ονομασία των Τρικάλων οφείλεται στην κόρη του Πηνειού, τη νύμφη Τρίκκα (ή Τρίκκη), προς τιμήν της οποίας χτίστηκε στην αρχαιότητα αυτή η πολιτεία. Γι' αυτό και ο δήμος, ακόμη και σήμερα, αποκαλείται δήμος Τρικκαίων.
η Χαλκίδα
Ο χαλκός αποτέλεσε την βασική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους της περιοχής από την αρχαιότητα, γι' αυτό και η επικρατέστερη εκδοχή ονοματοδοσίας αναφέρεται στα μεταλλεία της Χαλκίδας. Άλλη εκδοχή μιλά για την «χάλκη» ή «κάλκη», το πορφυρούχο κοχύλι από όπου οι Φοίνικες, πιθανοί οικιστές της περιοχής, προμηθεύονταν την πορφύρα.
Σέρρες
Στην περιοχή που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Παιονία, η σημαντικότερη πόλη ήταν η Σίρις, όνομα που πιθανότατα σχετίζεται με τη λέξη «Σίριος», δηλαδή ήλιος. Ο Ηρόδοτος ανέφερε για πρώτη φορά την πόλη, και ονόμασε τους κατοίκους της Σιροπαίονες. Αργότερα, το όνομα άλλαξε σε Σίρα, Σίραι και Φέρραι, και τελικά Σέρραι, που όταν εγκαταλείφθηκε η καθαρεύουσα κατέληξε στην σημερινών ονομασία « Σέρρες».
ΘΗΒΑ
Η Θήβα (επίσης και Θήβες στα αρχαία ελληνικά "Θῆβαι") είναι πόλη της Βοιωτίας, από τις αρχαιότερες του κόσμου και η 3η αρχαιότερη της Ευρώπης, έδρα του Δήμου Θηβαίων. Είναι επίσης η μεγαλύτερη πόλη του Νομού Βοιωτίας.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, έχει 21.530 κατοίκους. Χτίστηκε κατά τον μύθο από τον Κάδμο και έχει μεγάλη ιστορική και μυθολογική σημασία. Από τους πιο σημαντικούς Θηβαίους, ήταν ο Επαμεινώνδας, μεγάλος στρατηγός της αρχαιότητας που έκανε τη Θήβα ηγεμονεύουσα της Ελλάδας και ο Πελοπίδας, ο αρχηγός του διάσημου Ιερού Λόχου.
Η ακρόπολη των Θηβών ονομαζόταν «Καδμεία», υποδηλώνοντας έτσι τον ιδρυτή της. Το πληθυντικό του ονόματος Θῆβαι οφείλεται στις περίφημες επτά πύλες της (επτάπυλη), που συνδέονται στενά με τον μύθο της Νιόβης.
Θήβαι, επίσης, κατά την αρχαιότητα, ονομαζόταν το σημερινό Καρνάκ της Αιγύπτου. Το όνομα αυτό φέρεται να είναι παραφθορά της αιγυπτιακής λέξης για την «πόλη».
ΚΟΡΙΝΘΟΣ
Κόρινθος < αρχαία ελληνική Κόρινθος < προελληνική *kar (κορυφή)
ΑΡΓΟΣ
Ετυμολόγησις του ονόματος έχει ήδη επιχειρηθή από τα αρχαία χρόνια: Τον πρώτο π.Χ. αιώνα ο γεωγράφος Στράβων έγραφε στα «Γεωγραφικά» του: «Άργος δε και το πεδίον λέγεται παρά τοις νεωτέροις, παρ’ Ομήρω δ’ ούδ’ άπαξ. Μάλιστα δ’ οίονται Μακεδονικόν και Θετταλικόν είναι». (VIII, p. 372). Δηλαδή, η λέξις Άργος σημαίνει το πεδίον, την πεδινή χώρα, και η λέξις είναι Μακεδονική – Θεσσαλική, δηλ. πελασγική – προελληνική.
Το ότι η λέξις Άργος σημαίνει πεδίον επανέλαβε σε μεταγενέστερα χρόνια, τον 6° μ.Χ. αιώνα, ο Στέφανος ο Βυζάντιος, γράφων στα «Εθνικά» του: «Άργος σχεδόν πάν πεδίον κατά θάλασσαν» (λ. Άργος). Τη θέσιν ότι το όνομα είναι προελληνικό υπεστήριξαν κατά τους νεώτερους χρόνους ορισμένοι γλωσσολόγοι, όπως ο V. Windevens, στο έργο του Le Pelasgique (Louvain 1952, σ. 18 κ.έ.) και ο γλωσσολόγος – συντάκτης του έγκυρου γερμανόφωνου ετυμολογικού λεξικού, με τίτλο Griechisches etymologisches Wortebuch, Η. Frisk (Heidelberg 1960-1972, λ. Argos). Αμφότεροι παραπέμπουν σε ινδοευρωπαϊκή ρίζα ark- από την οποία παράγεται το ελληνικό ρήμα αρκέω (= διασφαλίζω, προφυλάσσω) και το λατινικό όνομα arx (= ακρόπολις, φρούριο). Αξιοπρόσεκτο είναι ότι στον Όμηρο το ρήμα αρκέω σημαίνει προφυλάσσω, αποκρούω. Την έννοια επαρκώ για πρώτη φορά συναντούμε στους τραγικούς ποιητές.
Αξιοπρόσεκτη είναι και η θέση του γραμματικού του 6ου μ.Χ. αιώνα Γεωργίου Χοιροβοσκού, ο οποίος δέχεται ότι το τοπωνύμιο Άργος παράγεται από τη λέξιν αργός πού σημαίνει δύο τινά: α) αργός= λευκός και β) αργός= ταχύς. Οι σημασίες αυτές πράγματι υπάρχουν στα ομηρικά έπη: Στο ο 161 της Οδύσσειας διαβάζομε: «αιετός αργήν χήνα φέρων», όπου το αργός= λευκός. Και στο Α 50 της Ηλιάδος γίνεται λόγος για «κύνας αργούς», δηλαδή ταχείς σκύλους.
ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Η ιστορία της Καλαμάτας ξεκινάει από τον Όμηρο, ο οποίος αναφέρει τις Φαρές, αρχαία πόλη χτισμένη περίπου εκεί που βρίσκεται σήμερα το Φράγκικο κάστρο της πόλης. Συγκεκριμένα, στη ραψωδία γ' της Οδύσσειας, ο Όμηρος αναφέρει πως ο Τηλέμαχος δανυκτερεύει στις Φαρές και φιλοξενείται στο αρχοντικό του Διοκλή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του σε Πύλο και Σπάρτη, όπου αναζητεί πληροφορίες για την τύχη του Οδυσσέα. Επίσης, στη ραψωδία Ι της Ιλιάδας, οι Φηραί ήταν μία από τις επτά πόλεις που πρόσφερε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα για να επιστρέψει στη μάχη. Παλιότερα θεωρούσαν ότι, κατά την αρχαία εποχή, η θάλασσα κάλυπτε όλη την έκταση της σημερινής πόλης, αλλά τα ευρήματα πρωτοελλαδικής και αρχαϊκής (ιερό Ποσειδώνα) περιόδου στα Ακοβίτικα και κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής γύρω από το κάστρο βεβαίωσαν το αντίθετο. Επίσης, επιγραφικό υλικό που βρέθηκε στη Γιάννιτσα (Ελαιοχώρι) επιβεβαίωσε την ταύτιση της αρχαίας κώμης των Καλαμών (και όχι των Φαρών) με εκείνη τη θέση
Το σύγχρονο όνομά της η Καλαμάτα μάλλον το πήρε από ένα παλιό βυζαντινό μοναστήρι (πιθανά στη θέση του μεσαιωνικού κάστρου), το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Παναγία την Καλομάτα, απ' όπου με αφομοίωση του όμικρον σε άλφα, προήλθε η ονομασία Καλαμάτα.
ΣΠΑΡΤΗ
πόλη της Πελοποννήσου, πρωτεύουσα σήμερα του νομού Λακωνίας, πρωτεύουσα, στην αρχαιότητα, της επικράτειας τών Λακεδαιμονίων, η οποία ονομαζόταν και Λακεδαίμων ή Λακωνική ή Λακεδαιμονία ή Λάκαινα ή Λακωνίς ή Σπαρτιάτις, η δεύτερη, μαζί με την Αθήνα, ονομαστή πόλη - κράτος της ελληνικής αρχαιότητας.
[ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Άγνωστης ετυμολ. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η λ. Σπάρτη πρέπει να συνδεθεί με το ρ. σπείρω ή με τις λ. σπάρτη «σχοινί», σπάρτος / σπάρτον, και να θεωρηθεί ως όρος του προελληνικού γλωσσικού υποστρώματος. Οι λ. Σπάρτη, Σπαρτιάτης διατηρούν τον χαρακτήρα του τοπωνυμίου και διακρίνονται από τους τ. Λακεδαίμων, Λακεδαιμόνιος, οι οποίοι έχουν, περισσότερο, πολιτική χροιά και αναφέρονται στο κράτος, στο πολίτευμα της Σπάρτης και στους Σπαρτιάτες ως πολίτες].
ΚΑΡΔΙΤΣΑ
Μία άποψη, σύμφωνα με την οποία, ρίζα της λέξης Καρδίτσα είναι η παλιά σλαβική λέξη «Grad» που σημαίνει «πόλη» και απαντά ως δεύτερο συνθετικό στις ονομασίες πολλών πόλεων των σλαβικών χωρών, όπως το Πέτρογκραντ, το Λένινγκραντ κ.α. Η ίδια λέξη περνώντας νοτιότερα, αλλοιώθηκε και στην ελληνική γλώσσα από γκραντ έγινε γραδ (π.χ. Βελιγράδι). Με την πάροδο των χρόνων υπέστη άλλη μια φωνητική μεταβολή, αρκετά συνηθισμένη στη νεοελληνική γλώσσα και από γραδ έγινε γαρδ ή γκαρδ. Σύμφωνα λοιπόν με την εξήγηση αυτή, την οποία υποστηρίζουν και πάρα πολλοί ξένοι ερευνητές, το όνομα Καρδίτσα προέρχεται από τη λέξη Grad (δηλαδή το Grad έγινε γκαρδ και το γκαρδ με τη σειρά του έγινε Γκαρδίτσα, απ’ όπου και Καρδίτσα). Η πιο σίγουρη εκδοχή είναι να έχει σχέση με τη λέξη φρούριο-παρατηρητήριο στα σλαβικά που είναι гардеца-Γκαρδίτσα μιας και πόλη βρίσκονταν αρχικά στη θέση της Μητρόπολης που υπάρχει φρούριο.Η λέξη είναι συγγενική με τη λατινική guardia.
ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το πως προήλθε η ονομασία της πόλης του Καρπενησίου, της πρωτεύουσας της Ευρυτανίας. Οι δύο επικρατέστερες είναι οι παρακάτω:
1) Η λέξη Καρπενήσι προέρχεται από τη, λατινικής προέλευσης, κουτσοβλάχικη λέξη "karpen-isu" που σημαίνει τόπος με πολλά σφενδάμια (τύπος ψευδοπλατάνου) τα οποία, όπως λέγεται, αφθονούσαν πολύ παλιά στην περιοχή. Αρκετοί μελετητές ισχυρίζονται ότι το Καρπενήσι δημιουργήθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο ανάμεσα στον 11ο-13ο αιώνα και πως Κουτσόβλαχοι εγκαταστάθηκαν τότε εδώ.
2) Η δεύτερη ερμηνεία της ονομασίας, αναφέρεται στη σύνθετη τουρκική λέξη "Kar-benis" που μεταφράζεται ως χιονοσκεπής τόπος.
Να αναφέρουμε ακόμη ότι δίπλα από τις δύο παραπάνω, κυρίαρχες εκδοχές, έχουν διατυπωθεί, ανά καιρούς, και διάφορες άλλες δευτερεύουσες οι οποίες, όμως, είναι ελάχιστα αποδεκτές: π.χ. ότι η ονομασία προήλθε από τον πρώτο κάτοικο της περιοχής ονόματι Κάρπο ή από το αρχαίο Καρνάσιον.
ΔΡΑΜΑ
Η Δράμα είναι πόλη της ανατολικής Μακεδονίας, έδρα του Δήμου Δράμας Βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας Ηδωνίδας με μακραίωνη ιστορία, καθώς ο τόπος κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το «Ύδραμα»-«Δύραμα», λόγω της αφθονίας των υδάτων που αναβλύζουν στην περιοχή.
ΚΑΒΑΛΑ
Για την προέλευση και σημασία του ονόματος έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις: Κατά μία εκδοχή, το σημερινό όνομα της πόλης είναι ελληνικό. Προέρχεται από τα Σκάβαλα, αρχαία αποικία της Ερέτριας, που βρισκόταν στη θέση της σημερινής Παλιάς Καβάλας, περιοχής κατάσπαρτης από μεταλλεία. Κατά την ετυμολογική ερμηνεία, το “Σκάβαλα” προήλθε από το ρήμα σκάπτω (σκαπ-, σκάβ-), δήλωνε τα σκάμματα των μεταλλείων και μετά την αποσιώπηση - αποκοπή του αρχικού Σ κατέληξε “Καβάλα”. Από το αρχαίο όνομα, αλλοιωμένο μέσα στους αιώνες, ονομάστηκε όλη η πλαγιά του βουνού, αργότερα δε και η παράλια πόλη.
Κατά άλλη εκδοχή, που ήδη υποδηλώθηκε, το όνομα Καβάλα προέρχεται από την τουρκική - αλβανική λέξη Κaval, που, όπως είδαμε, σημαίνει «φλογέρα βοσκού».Κατά την εκδοχή αυτή, η λέξη υποδηλώνει τις κτηνοτροφικές ασχολίες των πρώτων μουσουλμάνων εποίκων της γύρω ημιορεινής περιοχής, ίσως της Εσκί (της Παλιάς) Καβάλας. Όταν αυτοί εποίκισαν αργότερα την παράλια πόλη, της έδωσαν το όνομα της αρχικής τους εγκατάστασης.
Μια διαφορετική άποψη συνδέει το όνομα της πόλης με την καταγωγή των κατοίκων της. Σύμφωνα μ’ αυτήν, οι πρώτοι μουσουλμάνοι έποικοι της γύρω περιοχής, και αργότερα της παραθαλάσσιας πόλης, προέρχονταν από την περιοχή του Ικονίου όπου υπήρχε το βυζαντινό φρούριο "Καβάλα" («φρούριον ἄνωθεν Ἰκονίου διακείμενον, ὅ Καβάλαν ὠνόμαζον»). Οι Κονιάροι έποικοι, εξισλαμισμένοι χριστιανοί, μετέφεραν το όνομα του βυζαντινού φρουρίου αρχικά στον ημιορεινό οικισμό της Παλιάς Καβάλας, όπου πρωτοεγκαταστάθηκαν, και αργότερα, με την κάθοδό τους στα παράλια, στο κάστρο της μέχρι τότε Χριστούπολης.
Σε αντίθεση με τις παραπάνω απόψεις, που φαίνεται να έχουν κάποιο ιστορικό έρεισμα, ελάχιστα πειστική είναι η ετυμολογική ερμηνεία πολλών δυτικών περιηγητών. Κατ’ αυτούς, το όνομα της πόλης μας είναι δυτικό (ρωμαϊκό, γενουάτικο, βενετσιάνικο ή γαλλικό), δόθηκε είτε από τους σταυροφόρους, είτε από τους Γενουάτες ή τους Βενετούς εμπόρους, όταν ίδρυσαν εδώ εμπορικό σταθμό, και προέρχεται από τη λέξη cavallo (= άλογο). Σύμφωνα με τις διάφορες παραλλαγές αυτής της εκδοχής, η πόλη ονομάστηκε έτσι, είτε επειδή ο βράχος επί του οποίου είναι χτισμένη εμφανίζει από μακριά σχήμα αλόγου ή οπλής αλόγου, είτε επειδή στο πολυσύχναστο αυτό πέρασμα της Εγνατίας οδού υπήρχε ανέκαθεν σταθμός ταχυδρομικών αλόγων, είτε επειδή εδώ υπήρχε παλιά κάποιο άγαλμα αλόγου.
ΚΙΛΚΙΣ
Λίγα χιλιόμετρα νοτίως του σημερινού Κιλκίς, υπήρχε κατά την αρχαιότητα η πόλη Καλλικώς, που τους ρωμαϊκούς χρόνους ονομάστηκε Κάλλικουμ. Από τους κατοίκους του Καλλικού ιδρύθηκε τη βυζαντινή περίοδο πόλισμα, που πήρε την ονομασία Καλκούσι. Την οθωμανική περίοδο η πόλη έγινε έδρα καζά. Τον 19ο αιώνα, όταν ήταν γνωστό ως Κούκους (βουλγαρικά: Кукуш) αποτέλεσε κέντρο βουλγαρικής δράσης, ενώ η προσπάθεια να δημιουργηθεί εκεί ελληνική κοινότητα απέτυχε.
Η πόλη πήρε το όνομά της από την αρχαία πόλη Καλλικώς, που στη συνέχεια ως Ρωμαϊκός σταθμός του 1ου αιώνα π.Χ. ονομάζονταν Κάλλικουμ (Callicum). Callicum ή Καλλικώς ήταν το δερμάτινο κόσκινο με το οποίο συλλέγονταν ο χρυσός από τον ποταμό Εχέδωρο. Άλλωστε ο ποταμός πήρε την ονομασία "Γαλλικός" από τον οικισμό Καλλικό.
Μια άλλη εκδοχή είναι να έχει σχέση με τον ασβέστη -calcium που υπήρχε στην ευρύτερη περιοχή και γίνονταν εξόρρυξη από την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας
0 Σχόλια