Από πού πήραν το όνομά τους τα διάφορα εργαλεία και μηχανές

Ο άνθρωπος ξεκινώντας  το ταξίδι του  στο κόσμο της τεχνολογίας έφτιαξε  στην αρχή απλά εργαλεία ,χρησιμοποιώντας απλά φυσικά υλικά.Αργότερα έξελίσσοντας τα εργαλεία έφτιαξε  απλές μηχανές.
Με  την κατασκευή  των πρώτων εργαλείων και μηχανών χρειάστηκε  να βρει  και  μια ονομασία για τον καθένα.Το όνομα του κάθε τεχνουργήματος προέκυψε  από κάποιο χαρακτηριστικό του, όπως:

• το σχήμα του πχ.σφαίρα-σφυρί

• το υλικό κατασκευής

• η ομοιότητα με κάποιο φυσικό πρότυπο πχ.κοχύλι-κοχλίας

• κτλ.

Κατ' αρχή  να αναλύσουμε τη λέξη εργαλείο και μηχανή

Εργαλείο εννοείται μια κατασκευή που παρέχει φυσική ή νοητική υποστήριξη στην εκπλήρωση ενός έργου, τεχνικού ή άλλου.  Εργαλείο είναι κάθε αντικείμενο με το οποίο εφαρμόζεται ενέργεια για την εκτέλεση μιας εργασίας από το ανθρώπινο σώμα,πιο γρήγορα,πιο εύκολα,πιο αποτελεσματικά.Πολλά  εργαλεία  μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν απλές μηχανές

Εργαλείο ετυμολογικά  από τη λέξη έργο και αυτή από τη ριζα της ΠΙΕ *werg =να κάνω

Μηχανή  ονομάζουμε κάθε επινόηση του ανθρώπου που αυξάνει τις δυνατότητες του και διευκολύνει την εργασία του. Πιο ειδικά, μηχανή ονομάζουμε κάθε συσκευή που χρησιμοποιείται για την παραγωγή έργου.
Για να παράγουν έργο οι μηχανές χρησιμοποιούν-καταναλώνουν   κάποια πρωτογενή μορφή ενέργειας την οποία  την μετατρέπουν σε άλλη μορφή χρήσιμη για τον άνθρωπο.

Ετυμολογία από το ελληνικό makhana, δωρική παραλλαγή του αττικού mēkhanē "συσκευή, εργαλείο, μηχανή;" επίσης «επινοητικότητα, πονηριά», παραδοσιακά (Watkins) από το PIE *magh-ana- «αυτό που κάνει κάτι ικανό», από τη ρίζα *magh- «να είναι σε θέση, έχει δύναμη». 

Ας δούμε  τα βασικότερα εργαλεία και μηχανές:

Αντλία 

Η αντλία είναι ένα μηχάνημα που χρησιμοποιείται για την μετακίνηση υγρών και αερίων. Οι αντλίες γενικά επιτυγχάνουν κίνηση του υγρού μέσω μηχανικής δράσης.

Ιστορικά στοιχεία

Ο αρχαιότερος τύπος αντλίας είναι ο Κοχλίας του Αρχιμήδη, που χρησιμοποιήθηκε για το πότισμα των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνας τον 7ο αιώνα π.Χ. και περιγράφηκε αναλυτικότερα από τον Αρχιμήδη τον 3ο αιώνα π.Χ.

Τύποι αντλιών

Οι κυριότεροι/συνηθέστεροι τύποι αντλιών είναι οι φυγοκεντρικές αντλίες και οι αντλίες θετικής εκτόπισης. Οι φυγοκεντρικές μπορεί να είναι αξονικές, ακτινικές ή μικτού τύπου. Επίσης διακρίνονται σε διάφορους τύπους ανάλογα με τον αριθμό των διαδοχικών πτερωτών, τη μέθοδο στεγανοποίησης μεταξύ άξονα και κελύφους, και πολλά άλλα στοιχεία της κατασκευαστικής διαμόρφωσης. Κάποιοι συνηθισμένοι τύποι αντλιών θετικής εκτόπισης είναι: παλινδρομική με έμβολα, περιστροφική με λοβούς, περιστροφική με γρανάζια.

Ετυμολογία: (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική ἀντλία, παράλληλος τύπος του άντλος (ύφαλα πλοίου, αμπάρι) .

Πιθανόν να είναι σύνθετη  από το άνω+τλάω δηλαδή  ανυψώνω κάτι.

ΚΟΧΛΙΑΣ

Ο κοχλίας (κοινώς βίδα, από το βενετσιάνικο vida-vis-αμπέλι) είναι στοιχείο μηχανής που χρησιμεύει (i)ως συνδετικό στοιχείο με τη δυνατότητα λύσης και επανασύνδεσης (ii)ως μετατροπέας ροπής σε αξονική δύναμη και αντίστροφα, (iii) ως μετατροπέας περιστροφικής κίνησης σε γραμμική κίνηση και αντίστροφα, (iv)ως μέσο για δημιουργία προέντασης σε μηχανικά συστήματα για διάφορους σκοπούς (π.χ. στεγανοποίηση φλαντζών).

Ετυμολογικά σύμφωνα  με τον Σταματάκο προέρχεται από το κόγχη που σήμαινε  κοχύλι-αχιβάδα

ΕΛΑΤΗΡΙΟ-ΕΛΙΞ

Ελατήριο ονομάζεται ένα μηχανικό εξάρτημα το οποίο έχει την ικανότητα να αποθηκεύει Μηχανική Ενέργεια παραμορφώμενο προσωρινά.Συνήθως το σχήμα είναι ελικοειδές, αλλά υπάρχουν και ελατήρια σε σχήμα ράβδου, οι "σούστες".Τα ελατήρια συνήθως κατασκευάζονται από χάλυβα

Ετυμολογία:από το ελληνικό helix (γεν. helikos), μια λέξη που χρησιμοποιείται για οτιδήποτε έχει σπειροειδή σχήμα ( ένα μπούκλα τρίχας, έλικας αμπέλου, κουλούρα φιδιού), που σχετίζεται με το ειλέω  ή ειλύω«να γυρίσω ,να περιστραφώ,να τυλιχτώ», από το PIE *wel-ik-, από τη ρίζα PIE *wel- (3) "να γυρίσω." σχετικές λέξειες:ειλεός,έλικας,volvo,volume,wella ktl.

ΤΡΟΧΟΣ-ΤΡΟΧΑΛΙΑ

Ο τροχός είναι κυκλικού σχήματος κατασκευή που περιστρέφεται γύρω από άξονα. Ο νοητός άξονας περιστροφής θεωρείται ακίνητος, περνά από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδο του τροχού. Ο πραγματικός άξονας θα έχει μία από τις ακόλουθες δύο διαρρυθμίσεις: (i) ο τροχός θα είναι ελεύθερος να περιστραφεί γύρω από αυτόν, (ii) ο τροχός θα είναι στέρεα συνδεδεμένος με αυτόν.

Ο τροχός είναι μια από τις πρώτες απλές μηχανές και ως γνωστόν χρησιμοποιείται σε μεγάλη ποικιλία εφαρμογών, για παράδειγμα στα τροχοφόρα οχήματα,στους ανεμόμυλους,νερόμυλους,ρουλεμάν κτλ.

Ετυμολογία:από τη ρίζα PIE *dhregh- "να τρέχω

ΓΕΡΑΝΟΣ

Ο Γερανός (ονομάζεται και βαρούλκο) είναι ανυψωτικό μηχάνημα που χρησιμεύει για την ανύψωση μεγάλων αντικειμένων, για τη μεταφορά τους από ένα μέρος σε άλλο κ.λ.π.

Το σχήμα ενός γερανού είναι τριγωνικό. Αυτό διαμορφώνεται από μία κατακόρυφη περιστρεφόμενη δοκό ή από ένα σύστημα δοκών με τη μορφή πύργου και από δύο άλλα δοκάρια που συγκλίνουν σ' ένα σημείο στο οποίο υπάρχει μια τροχαλία. Μέσα από αυτήν την τροχαλία περνά ένα συρματόσχοινο, στη μια άκρη του οποίου συνδέεται το άγκιστρο που χρησιμεύει για την ανάρτηση των βαρών και στην άλλη άκρη το τύμπανο του βαρούλκου.

Στις σύγχρονες κατασκευές αυτά τα δύο δοκάρια συγκλίνουν σ' ένα βραχίονα που είτε είναι οριζόντιος είτε έχει κλίση σταθερή ή μεταβλητή. Το περιστρεφόμενο δοκάρι που ονομάζεται «στήλη», έχει αντικατασταθεί από ένα φορέα. Η προσαρμογή των μηχανών αυτών σε ποικίλες συνθήκες δουλειάς οδήγησε στη διαφοροποίησή τους.

Έτσι έχουμε γερανούς μικρών διαστάσεων, συνήθως χειροκίνητους, που υπάρχουν στα διάφορα συνεργεία και εργαστήρια και γερανούς που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ακινήτων.

Επίσης γερανός ονομάζεται και το είδος πουλιού που ζει κυρίως στην περιοχή της ευρασίας λόγω του μακριού ράμφους αυτού του πουλιού που μοιάζει με την ΄΄μύτη΄΄ του γερανού αποφάσισαν να το ονομάσουν γερανό.

Ετυμολογία :από το PIE *gere-no-, επίθημα της ρίζας *gere- (2) "να κλαίω βραχνά", επίσης το όνομα του γερανού (συγγενή: ελληνικά geranos, λατινικά grus, ουαλικά garan, λιθουανικά garnys "ερωδικός, πελαργός") . Έτσι το όνομα είναι ίσως η ηχώ της κραυγής του στα αρχαία αυτιά.

ΣΦΗΝΑ

Η σφήνα είναι στοιχείο μηχανής που χρησιμοποιείται για τη σύνδεση δύο μηχανικών εξαρτημάτων μεταξύ τους. Η κλασική σφήνα έχει σχήμα τριγωνικού πρίσματος. Παρόλα αυτά, πολλές άλλες διαμορφώσεις είναι επίσης συνηθισμένες, όπως για παράδειγμα σφήνες κωνικές και κυλινδρικές.

Η κλασική πρισματική σφήνα μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής δύναμης. Για αυτό το λόγο κατατάσσεται στις λεγόμενες απλές μηχανές. Ο μοχλός, το κεκλιμένο επίπεδο, η τροχαλία, ο κοχλίας ή βίδα και το βαρούλκο είναι άλλα γνωστά παραδείγματα απλών μηχανών.

Επίσης, η πρισματική σφήνα μπορεί να λειτουργήσει ως στοιχειώδες κοπτικό εργαλείο. Υπό αυτή την έννοια η σφήνα είναι ενδεχομένως ένα από τα πρώτα τεχνολογικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας, πριν ακόμα και από την εφεύρεση του τροχού. Η αρχή λειτουργίας ενός στοιχειώδους κοπτικού εργαλείου περιλαμβάνει τον πολλαπλασιασμό πίεσης (όπως για παράδειγμα σε ένα καρφί ή μία πινέζα), τον πολλαπλασιασμό δύναμης και βέβαια την αυξημένη σχετική σκληρότητα του εργαλείου σε σχέση με το προς επεξεργασία τεμάχιο.

Ετυμολογία:σφήν-σφηνόω, σανσκριτικά sphya-h σχίζα ξύλου σε σχήμα μαχαιριού ,γερμανικά spenu-z

ΣΦΥΡΙ-ΣΦΥΡΑ

Το σφυρί είναι σιδερένιο συνήθως εργαλείο με λαβή, συνήθως ξύλινη αλλά και μεταλλική. Χρησιμοποιείται για το κάρφωμα προκών, για το σπάσιμο σκληρών αντικειμένων, για την κατεργασία μετάλλων κ.ά.

Συναντάται σε διάφορες μορφές και περιπτώσεις ανάλογα με την εργασία για την οποία προορίζεται:

• Το κλασικό σφυρί, που χρησιμοποιείται συνήθως για να καρφωθούν πρόκες.
• Το σκεπάρνι, που εκτός από το κάρφωμα είναι ειδικά διαμορφωμένο για να βοηθά και στο ξεκάρφωμα προκών. Χρησιμοποιείται πολύ στις οικοδομές.
• Τη βαριοπούλα ή βαριά, που χρησιμοποιείται για το σπάσιμο πέτρας, τσιμέντου κλπ, μερικές φορές σε συνδυασμό με καλέμι (ή μικρή βαριοπούλα) .
• o Ματρακάς , με σιδερένια παραλληλόγραμη κεφαλή και ξύλινη λαβή, που χρησιμοποιείται στις οικοδομές, συνήθως από τεχνίτες τοποθέτησης πλακιδίων σε συνδυασμό με καλέμι για σκάψιμο ή στην τοποθέτηση πλακών, τις οποίες, χτυπώντας με το ξύλο, φέρνουν στη σωστή θέση.
• Η Ματσόλα, ή ξυλόσφυρο, κατασκευασμένο από ξύλο, που χρησιμοποιείται σε διανάξεις (καλαφάτισμα) ή σε περιπτώσεις που δεν πρέπει να ασκηθεί μεγάλη δύναμη στο προς επεξεργασία υλικό, ειδικά όταν αυτό είναι ξύλο.
• Το σφυρί με κεφαλή από σκληρό ελαστικό (ματσόλα), για τον ίδιο λόγο με το ξυλόσφυρο.
• Το γεωλογικό σφυρί από πολύ σκληρό μέταλλο και λαστιχένια λαβή για τη θραύση πετρωμάτων και βοήθεια σε αναρριχήσεις. Σε αυτό υπάρχουν δύο παραλλαγές, μία με οξύληκτο πρόσθιο άκρο και μία με πεπλατυσμένο εν είδει καλεμιού.
• Τέλος μικρό σφυράκι με ελαστική κεφαλή χρησιμοποιούν και οι γιατροί προκειμένου να τσεκάρουν τα αντανακλαστικά ασθενών.
• Ετυμολογικά η λέξη σφυρί   έχει σχέση με τη λέξη σφαίρα  και ίσως λόγω  του σφαιρικού σχήματος των πρώτων λίθινων εργαλείων να προέκυψε  η λέξη σφυρί.

ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

https://www.etymonline.com/

https://www.wikipedia.org/

https://en.wiktionary.org/