Από που πήραν το όνομά τους οι μέρες της εβδομάδας

Οι λαοί της Γης δεν έχουν κοινό όνομα  για  τις μέρες της εβδομάδας.Άλλοι  έχουν δώσει ονόματα αρχαίων θεών,άλλοι τις αριθμουν με άρχή το Σάββατο πχ. οι Εβραίοι και οι Άραβες ,άλλοι όπως εμείς κάτι ενδιάμεσο.

Οι Εβραίοι είναι ο πρώτος λαός που χρησιμοποίησε την εβδομάδα ως κυκλικά επαναλαμβανόμενη μονάδα χρόνου επτά ημερών. Η εβραϊκή εβδομάδα ήταν ήδη καθιερωμένη τουλάχιστον από τον 5° π.Χ. αιώνα και η έννοια της εβδομάδας πρωτοεμφανίζεται στην ελληνική γλώσσα στη μετάφραση των Εβδομήκοντα. Ο Αύγουστος υιοθέτησε την επταήμερη εβραϊκή εβδομάδα ως μονάδα χρόνου που αντικατέστησε την παλαιότερη οκταήμερη ρωμαϊκή μονάδα χρόνου που ήταν γνωστή ως nūndinae στον πληθυντικό (ο όρος κυριολεκτικά σημαίνει «ενιάμερα», nōnus diēs).

Η κεντρική ημέρα της εβραϊκής εβδομάδας είναι φυσικά το Σάββατο (Sabbath). Οι Εβραίοι ονόμασαν τις υπόλοιπες ημέρες από την σχετική τους θέση ως προς το Σάββατο:

Η Κυριακή για τους Εβραίους είναι yóm  rishón = «η πρώτη μέρα (μετά το Σάββατο)»

Τα δικά μας αριθμητικά ημερωνύμια Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη είναι μεταφράσεις των εβραϊκών ημερωνυμίων (yóm shení = «η δεύτερη ημέρα (μετά το Σάββατο) > Δευτέρα κλπ).Με το ίδιο τρόπο ονομάζουν τις μέρες και οι Άραβες  ,πρώτη,δεύτερη......,ενώ την παρασκεύη την ονομάζουν τζούμα που σημαίνει σύναξη ,μιας και εκείνη τη μέρα συγκεντρώνονται για προσευχή.

Η Παρασκευή στα εβραϊκά είναι γνωστή ως η Έκτη ημέρα (yóm shishí, η ονομασία αυτή επιβιώνει στους ιβηρορωμανικούς απογόνους του λατινικού feria sexta = «Παρασκευή», λ.χ. πορτογαλικό sexta-feira) ή και Erev Shabbat (το βράδυ πριν το Σάββατο, η παραμονή του Σαββάτου). Επειδή το βράδυ πριν το Σάββατο αρχίζει η διαδικασία παρασκευής/προετοιμασίας για το Σάββατο, οι ελληνόφωνοι Εβραίοι έπλασαν τον όρο Παρασκευή για την ημέρα πριν το Σάββατο.

Οι ελληνόφωνοι Χριστιανοί χρειάστηκε να κάνουν μια σημαντική τροποποίηση στην εβραϊκή εβδομάδα που παρέλαβαν: μετονόμασαν την εβραϊκή «πρώτη ημέρα (μετά το Σάββατο)» σε κυριακή ἡμέρα = «ημέρα του Κυρίου» > Κυριακή, ένα ιδιαίτερο χριστιανικό ημερωνύμιο που απαντά ήδη τον δεύτερο αιώνα:

 

 

Κατά τον δεύτερο αιώνα, το εβραϊκό σύστημα αριθμητικών ημερωνυμίων συνυπήρχε με το παγανιστικό πλανητικό:

Κρόνος (Σάββατο), Ήλιος (Κυριακή), Σελήνη (Δευτέρα), Άρης (Τρίτη), Ερμής (Τετάρτη), Ζευς (Πέμπτη), Αφροδίτη (Παρασκευή)

Το πλανητικό σύστημα, ενώ εγκαταλείφθηκε νωρίς από τους ελληνόφωνους χριστιανούς της Εώας Υπαρχίας (τα μέρη ανατολικά του Νέστου και του Αιγαίου που τελικά υπέπεσαν στην δικαιοδοσία των ελληνόφωνων πατριαρχίων), ήταν το σύστημα που καθιερώθηκε στην λατινόφωνη δυτική χριστιανοσύνη. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ελληνόφωνες περιοχές της νότιας Ιταλίας και της Σικελίας διατήρησαν περισσότερο το πλανητικό σύστημα, λόγω στενότερης επαφής με λατινόφωνους χριστιανούς (λ.χ. ἡμέρα Ἄρεος = λατ. diēs Mārtis). Ωστόσο, το Βαυαρικό όνομα της Τρίτης (ertag) φαίνεται να προέρχεται από το ελληνικό ἡμέρα Ἄρεως μέσω γοτθικής διαμεσολάβησης (γοτθ. *arjaus-dags), κάτι που δείχνει πως τα ελληνικά πλανητικά ονόματα ήταν ακόμα σε καθημερινή χρήση στην ανατολή την εποχή του Ουλφίλα (4ος αιώνας). Την ίδια εποχή (380), στην λατινόφωνη δύση ο Φιλάστριος χαρακτήρισε «αιρετική» την χρήση των παγανιστικών πλανητικών ονομάτων, αλλά οι απόψεις του δεν είχαν καμία απήχηση στην υπόλοιπη λατινόφωνη χριστιανοσύνη που συνέχισε να τα χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα (λ.χ. λατ. diēs Mārtis > ιταλ. martedì κλπ).

Το λατινικό πλανητικό σύστημα ημερωνύμων έχει ως εξής:

Δευτέρα: diēs Lūnae = «ἡμέρα Σελήνης»

Τρίτη: diēs Mārtis = «ἡμέρα Ἄρεως»

Τετάρτη: diēs Mercuriī = «ἡμέρα Ἑρμοῦ»

Πέμπτη: diēs Iovis = «ἡμέρα Διός»

Παρασκευή: diēs Veneris = «ἡμέρα Ἀφροδίτης»

Σάββατο: diēs Saturnī = «ἡμέρα Κρόνου»

Κυριακή: diēs Sōlis = «ἡμέρα Ἡλίου»

Η μοναδική τροποποίηση του παραπάνω συστήματος στην λατινόφωνη χριστιανοσύνη μετά τον Μεγάλο Κωνσταντίνο ήταν η αντικατάσταση του diēs Saturnī με το Sabbatum/Sambatum και του diēs Sōlis με το diēs Dominica < Κυριακή (ἡμέρα).

Οι σημερινές Ρωμανικές γλώσσες (συμπεριλαμβανομένης και της Ανατολικής Βαλκανικής Ρωμανικής) διατηρούν μέχρι σήμερα το μετακωνσταντίνειο αυτό σύστημα.

Ιταλική: lunedì, martedì, mercoledì, giovedì, venerdì, sa(b)bato, domenica

Ρουμανική: luni, marți, miercuri, joi, vineri, sâmbătă, duminică

Ιστορικό ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το παραπάνω μετακωνσταντίνειο/τροποποιημένο σύστημα που καθιερώθηκε στον ρωμανόφωνο κόσμο, ΔΕΝ απαντά στην αναφομοίωτη εσχατιά του λατινόφωνου κόσμου (Γερμανικές γλώσσες, Ουαλική και Αλβανική), η οποία διατήρησε το προκωνσταντίνειο σύστημα με τα diēs Saturnī και diēs Sōlis:

diēs Saturnī > αγγλικό Saturday (~ ολανδ. zaterdag, αλλά γερμ. Sabbat/Samstag που συνήθως εξηγείται ως γοτθική επίδραση), ουαλικό dydd Sadwrn, αλβανικό e shtunë

diēs Sōlis > PGmc *sunnōniz dagaz (λ.χ. αγγλ. Sunday ~ γερμ. Sonntag), Ουαλικό dydd Sul, Αλβανικό e dielë

Στα κινέζικα το όνομα  κάθε μέρα είναι σύνθετη λέξη .Πρώτα μπαίνει η λέξη εβδομάδα  και μετά ένας αριθμός.Ο αριθμός 1 είναι η Δευτέρα και ο 7 η Κυριακή

η Δευτέρα	星 _ 一
η Τρίτη	星 _ 二
η Τετάρτη	星 _ 三
η Πέμπτη	星 _ 四
η Παρασκευή	星 _ 五
το Σάββατο	星 _ 六
η Κυριακή	星 _ 日/天

[**] Οι σλαβικές γλώσσες υιοθέτησαν το ανατολικό/αριθμητικό σύστημα, λ.χ. S/Cr četvrtak = «Τετάρτη» (η δική μας Πέμπτη), petak = «Πέμπτη» (η δική μας Παρασκευή), χαρακτηρίζοντας την«Κυριακή» «Αργία» (PSl *neděľa = «αργία» [ne dělo = «όχι δουλειά»]).

 ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

https://www.etymonline.com/

https://www.wikipedia.org/

https://en.wiktionary.org/